“Mag ik je aanraken?”. In de haptonomie en de haptotherapie speelt aanraken een belangrijke rol. Waarom eigenlijk?
De Haptonomie richt zich op de rol die voelen en gevoelens hebben in ons dagelijkse leven. Voelen doe je met je lichaam. Het voornaamste zintuig van ons lichaam is de tastzin. Het is waarschijnlijk het belangrijkste zintuig in de processen van slapen en wakker zijn; het verschaft ons onze kennis van diepte of dikte en vorm; we voelen, we haten en hebben lief, we zijn lichtgeraakt en geroerd, door de tastlichaampjes van onze huid. (Citaat van A. Montagu).
Waarop ben je gericht?
Als ik je aanraak, laat ik je ervaren dat je jouw gevoel kunt richten. Je kunt je gevoel bijvoorbeeld naar binnen richten (het kloppen van je hart, de pijn in je knie, een gevulde maag, de tranen die omhoog komen, de vlinders in je buik), en je kunt je gevoel naar buiten richten (de kleding aan je lijf, het matras waarop je ligt, de hond die je aait, de scooter waarop je rijdt, de ander die naast je zit op de bank of achter je staat in de rij bij de kassa). In de manier waarop jij je gevoel (onbewust) richt, heb je een patroon ontwikkeld. Je hebt een voorkeur. Ben je bijvoorbeeld gevoelsmatig wat meer op jezelf gericht of wat meer op de omgeving? Als ik je aanraak, ontdekken we samen welk patroon jij hebt. Hiermee worden tegelijkertijd jouw leerkansen duidelijk. Bovendien ervaar je aan den lijve dat je zelf enige invloed hebt op wat je voelt.
Naast denkvermogen, ook voelvermogen
Aanraken en aangeraakt worden helpt je om je voelvermogen bewuster te leren gebruiken. Je kunt meer of minder gevoel hebben voor de hand die op je rug ligt. Om meer gevoel te hebben voor die hand, kun je iets doen; bijvoorbeeld je gevoel richten op die hand. Je voelt de grootte ervan, de zwaarte, de temperatuur. Mogelijk voel je dat er ook nog een arm aan die hand vast zit. Dan verbindt jij je met degene die jou aanraakt. Om meer gevoel te hebben voor die hand, kun je ook iets laten; je kunt je gedachten laten gaan, of je kunt je neiging om je best te doen, je in te spannen en/of het ‘goed te doen’, loslaten. We zoeken samen naar wat jou helpt; iets doen, iets laten of misschien een beetje van beide. Zo kun jij je voelvermogen bewuster inzetten. Je vermogen om gevoel te hebben voor die hand op je rug, voor de partner waarmee je danst, voor de bal die je paast, voor de collega waarmee je samenwerkt, voor het paard waarop je rijdt, etc. Een groter voelvermogen betekent optimalisatie van emotionele intelligentie.
Over hoe je reageert op je omgeving
Je reageert op een aanraking. Altijd. Je kunt je terugtrekken, ontspannen, schrikken, verzachten. Misschien verandert je bloeddruk, krijg je kippevel of voel je tintelingen. Ook beleef je er iets bij: je beweegt naar die aanraking toe, of je beweegt er vanaf. Eigenlijk zegt je lichaam “ja” of “nee” tegen die aanraking. Die reactie is er al voordat je er gedachten over krijgt. Je kunt je er vervolgens moe, blij, verveeld, boos, verdrietig of bijvoorbeeld energiek van gaan voelen. De gevoelens die bij jou ontstaan, vertellen jou (en mij) iets. Ze vertellen hoe jij reageert op je omgeving en welke betekenis jij eraan verleent. Mijn aanraking kan zacht zijn, langzaam, ritmisch, onverwachts, stevig of omhullend. Ik kan met mijn aanraking druk op je uitoefenen, je ruimte geven of stilte creëren. Hoe ga jij met deze verschillende situaties om? En hoe doe je dit in het dagelijkse leven? Wat levert je dit op en wat kost het je? Vaak zijn er parallellen tussen je fysieke reactie op een aanraking en de wijze waarop je in gelijksoortige situaties reageert in het dagelijkse leven. Ted Troost schreef er ooit een boek over en gaf het niet voor niets de titel: “Het lichaam liegt nooit”.
Aan den lijve leren
Aangeraakt worden is een ervaringsgerichte manier om je bewust te worden van jezelf. En het is ook een manier om te oefenen met nieuwe mogelijkheden. Als je bijvoorbeeld gewend bent om met veel spanning te reageren op druk, dan is er een kans om te oefenen met souplesse in je reactie op druk. Als ik dan met mijn aanraking druk op jou uitoefen, vraag ik jou om soepel te blijven. Als jouw lijf soepel blijft, heeft dit invloed op je mentale gesteldheid; mogelijk blijft het rustiger in je hoofd. Op die manier vormt het aanraken binnen de haptotherapie een middel om zowel bewustwording te creëren als om nieuwe mogelijkheden te ontdekken.